MANGRAM PASALTHA CHAPTER 1

MANGRAM PASALTHA 

CHAPTER 1 

“Engthil nge ni ngai" ka mak ti lutuk chu ka mengkawka, ka hma a englam chu ka pan hnai zel bawk. A chhunga thawm ang ka hriat phei chuan ka mak tihna a zual, ka kut chuan banin a chhungah chuan ka lut zuia, chutah eng uar chu rehin ka hmaah chuan hmanlai khua ang ho a rawn lang nawlha. Mak ka ti ngei mai, ka mumang em ni? Ka insik chhina a ni der silo.

Ka thawmhnaw ka en phei chu ka mak tihna a zual sauh, ngote kherh hi ka awm chinah chuan a lo inbilh tata, chutah ka lu chu hai muai muaiin ka tlu nghal tawp mai. Ka mumang ni hram tehse, ka harh leh chuan tawng nak nak ka hria a “Mami i harh em?" nu pakhat hmanlaia an inthuam dana inthuam ka hmuh rualin ka thil tawn kha mumang mai mai a nilo tih ka hre nghal.

“Khawiah nge ka awm?" tisapin ka hawi kuala, mi an lo awm nual tih ka hriat chuan ka zam ve deuh, ka awmna hmun takngial pawh ka hre silo chu ka buai ru ngei mai “Sailak khua kan ni e, khawi atanga rawn kal nge i nih? Buaina i tawk em ni?" an tihchuan chhan dan tur mai ka hrelo, thudik hrilh ila an awih dawn lova, ka a emaw an ti ngei bawk ang. Chutah ka awmna khua leh ka nu leh pa hming sawi dawn ringawt pawh ni ila ka sawi thei hek lovang.

“Ka hrelo, engmah ka hre tawh lo a ni. Ralin min uma, ka tlanchhia tihzawng ka hria" ka tihchuan an awih nge an bu nghat nghat hlawma. “A nihchuan kalna tur i neilo tihna maw?" nutling bawk chuan a rawn tileha “Aw ka neilo, khawngaihin he khuaah hian ka cheng ve thei angem" ka tihchuan an in enkuala “Lalpa nang enge i ngaihdan" Lal maw? an lo awm ve reng tihna, hmanlai lalte lal zia ka hria a, ka hlauthawng riau mai.

“Um a mah berin a duh a nihchuan a awm thei ang, ka khua leh tui bel duh ka hnar ngai love" Lalpa lam chu na ena, vaibel a lo pak tulh tulh mai. A bulah chuan a nupui leh a fanu ni ngei tur chu an lo awm ve bawk “Anihchuan lalpa, kan bulah kan fanu angin lo awm sela, kan fapa pawh a hahdam deuh tawh ang chu. Farnu a neih chuan a ni pawh a dang ve deuh mahna" min lo betu pa khan a rawn ti a. 

Maw fanu maw? Ka en ha mai, mi tha tak an nih ka ring nghal thlap, a aw ka a dam emai “Ni e in Saihlira zawng a thinchhe mah mah thin a ni e. Mahsela a ni avangin ka khua leh tui in a him phah hlauh thunga, engpawh chu nise hei an kum a la naua, an puitling chho zel turah ngai ila zu haw tawh mai ta che u. Mami kha nangpawh ka upa Manga kha i pa ang chiah in i en dawn a nia" a tihchuan sawi tur pawh ka hrelo.

Keimah chiahin ka chetla dawn emaw tihlaia an fa atana min duh thu an sawi ka hriatna chuan min tilawm takzet “Ka lawm e, ka theihtawp ka chhuah ang" tisapin ka tho chhuak zuia. An fapa an sawi erawh ka hmu hreh, an sawi danah mi thinchhe tak a nih hmel si a “Pa Mang, kha u Saia chu vaihlo hi ka lo pe ange, amah lah a rawn lang duh ngai silo va, kan khaw tan tunah pawh an feh chhuak mek a ni si a, a lo haw hunah min lo pek mai rawh aw" lalfanu ni ngei tur chuan a rawn ti a.

Ka pa thar ni ta pawh chuan a lo laksak ve mai bawk. Inzui chhuakin luhka a kan chhuh lai chuan inchhung lam atanga “A hmeltha hle mai, an sawi lasi ang mai lah nichuan. Upa Manga inchu a lun hle dawn a nihkha" ti an sawi chu ka hre pha renga, “Inthlahrung hauh suh aw, i hmel enin ila nau tih a hriata. I unaupa tur erawh ramchhuaka an thang lai a nia, an rawn haw tep tawh ang" a tihchuan ka bu nghat nghata.

An in ni ngei tur lal mual sira sa lu in tar thupna ah chuan min luhpuia “Saia nu hei fanu thar i nei dawn a nia" ti a a au lut lang lang chu nu pakhat rawn tlan chhuak chuan a zui nghal a, min hmu chu a ding chawt mai. Mak tih hmel zet hian min ena “Saia pa i ti tak tak em? Helaia hmeichhe hmeltha zet hi ka fanu a ni dawn a maw?" tiin keichu min rawn pan zuia, ka lo nuih seih ringawt.

Min kuah nghal vatin “Khuanu hi kan chungah a va tha ngai em, tunah chuan fanu hmeltha zet ka nei ve dawn ta, nu tiin min ko ang che aw. I vun lah chu nise a ngo in i no hluah mai si a, Lalfanu i ni hial lo maw?" ti a min zawh chu ka chhan mai loh avang chuan an pa zawk chuan “Kha ralin an um tih bak a hre thei tawh lova, nih te pawh a nimahna. He khuaah erawh him takin a awm tawh ang, tiru zanriah i bar ang u hmiang. Saia te pawh naktuk lamah chuan an lo haw tawh mai awm a sin" tiin a thu zuia, ka nu thar nita chu a che nghal vata.

Pui ve nghalin nimahsela engmah ka la hre ve lo nen ka che thiam meuh lo chu a ni e, thing atanga siam thleng lian takah chuan chaw an chhung tawpa, chu chu kan intawm dawn a nih hmel. Muangchang chuan chaw chu kan ei zuia, maian bai chu tui ti takin ka hawp hlak hlak mai. Hmanlai hian an lo themthiam ve tho a nih hi, raw hmangin fiante an siam thlap leh nghal, an lo a lutuk bik lo a nih hmel.

Chaw chu ka rinai ka ei tam daih mai, chutia ka lo chhiar nasat leh an chanchin ka ngaihthlak tam em em te khawvela ka awm mai chu mak ka tiin ka la ni hu te hian ka hria, zanriah eikham chuan khumpui lamah mu turin ka lut daiha.  Ka la chau deuh bawk nen ka mengrei peih thlawtlo, an puan sin te chu keini nen in ang hek lo. Ka la muhil thei lawk lo lehnghal, engvanga hetiang hmuna awm thut nge maw ka nih reng reng le.

Ka mu tui lai chu silai puak dur thawm chuan min ti harh chiang ngei mai,tho chhuakin pawn lamah chuan ka tlan chhuaka ka nu (a nu leh pa angin sawi tir nghal mai ang aw) chuan “I ute ramvak an lo haw a nih chu, an hlawh tling a nih hmel. Tumpang hlado ngei leh nghal" tiin min lo nuih var vara, keipawh chu kawtchhuah lam pan chuan ka tlan risk ve ta tawpa. Ka tlanpelh mi te chuan min en duh em em mai lehnghal.

Thaw hakin kawtchhuah mipui lo tlin hmurna chu ka pana, intibuai an awm nge an lo in vin that that mai. Chutah mipa lian zet hian mipa pakhat a lo rek bet ka hmuh chuan ka hnaih nghal vat “Hey, a thi mai anga sin enga tinge khatia i tih " tiin chupa chu ka va nama, mipui chu an lo thum hak mai “Tunge, ka la hmu ngai hauh lo. A hmelthat zia saw" an ti ri nen lam, ka inpet zauh va “Kan pasaltha chuan a khawih ve duh mai anga" ti a an phun zawh rualin ka nampa chu a rawn ding chhuaka.

“Lo inrawlh suh hmeichhia " tihpaha chupa khawih leh a tum chu ka lo dang leha, chuveleh a kuta min rawn banin ka lo elh saka, taekwondo black belt ngat ka ni bawk nen ka hlau duh bik thaklo. A rum nghuta kan insual chhunzawm chu a nimai, mahse ka duh angin ka khawih thei hauhlo, ka lakah chuan a lian lutuk tlat. Bakah insual a thiam lutuk, hmanlai miin kungfu an thiam ang tih ka hre lo hrim hrim.

Tlawh leh ka tum chu ka keah lo manin min pawt dawrha, ka ke lehlam lei rahna tawlhin ka tlu tur chuan a ippui hruiah chuan ka vuana, a inring bik lo nge a taksa lian zet nen chuan min rawn delhin kan thal dun tawpa, Lalpa leh! Ka hnute ah a kut chuan a hum run a nihchu, ka au tuar a mipui lo nui huk thawm pawh ka hre reng, a nipawh chuan a thlah vat a ”I lo inrawlh leh dawn em?" ka nghawngah chuan min rek tum ang mai chuan a khawiha.

Na erawh a ni hauh lo,  ”Awi bawiha thlah rawh i unaunu tur a nihkha, I farnu thar " ka nu chuan rawn tih pahin chupa chu a rawn pawt sawna, ka tho chhuak nghal vat.

Maw hepa hi ka unaupa tur maw? An sawi ang tak takin a thinchhe hle a nih dawn hi “Tinge mi i khawih leh tak mai, " tiin a hau zui nghal mawlh mawlha “Ka nu Thuam, Hualliana thiamloh zawk a lawm, amahin lawmpa hlawhtlinna a lawm pui theih loh avangin upa Mangkebaia fapa a ti a nihkha" mipa pakhat hian a rawn ti a, a inthuam dan enin lalfapa a nih ka ring nghal.

“Aw a nihchu, tiru inlamah inzui ang u. Bawiha nangpawh a tawk, tinge i farnu nen in lo insual reng reng, hmeichhia an khing ngai em ni?" a tih lai chuan “Farnu ka neilo" tihmukin khawchhung lam chu a pan zui nul nula, a bawmrang phurh nen a lian nasa mai sia hlauhawm tham a ni “Engah mah ngai suh a zia ve reng a nia, a thinchhe lutuk hian a ti chhe zo ang tih ka hlau hlello" ka nu chuan ka hriat tham tur lek hian a rawn ti a. 

Kei erawhin a hmel ringawt kha ka lo ngaihtuah thung, ka pian a hnulamah khatianga mipa hmeltha tih leh min la tidanglam thei kha ka la tawnglo, ka lu chu ka thing nawk nawka, ka unaupa tur a ni tih chu ka inhrilh mawlh mawlh bawk. Mipui rual chuan khawchhung lam pan chuan kan inzuia, mipui phun sep sep te chuan min ti awm nuamlo. Tlangval ho lah chuan min en duh ropui bawk nen ka hawichhuak ngam tawh lo hrim hrim.

Kan inkawtah chuan salu chu an daha, an bawmrang phurh nen chuan an in nghat nghal thap bawk. Kha misuala pawh kha a rawn lang leh nawlh mai, sa chu a zat theuhin an insema, mipui nawlpui an kal kiang tawh nen a la awm thenkhat chu an pe ve zela, hmanlaia an thil neih an insem diat diat thin an tihchu a dik viau in ka hria “Saia nau tur maw i nih? Ngurthanga ka nia " ti a min rawn pan tu chu ka lo en ha a “Um ni e Saizampuii ka ni e" ka hming chu ka inphuah ve kha a nia.

A chhan chu tumah hian ka hming dik hrelo se ka duh, english a tel bawk nen mak an ti dawn lutuk. “Aw zaninah ka lo leng thei angem?" a tihleh chuan ka bu nghata, lalfapa ani a biak chhiat a thiang dawn lo tih ka hre bawk.  Bakah a ni pawh hi lalfapa tih takah a hleitling hle, mahse ka unaupa tur ai chuan ala te zawk tho. Kan paliana erawh a la hawi rum ul mai, a sakah pawh chu alawm ve lo emaw ni.

A hmel erawh a tha, nula ho in an thlir vawng vawng kha ka hmuh hmaih bik lo. Lalpa te hial pawhin a thinchhiat leh kawlhsen thu kha an sawia, ka chen tlan pui thei dawn emaw ni. A unaunu atana min duh loh thu kha a sawi chiang viau si a, Lalpa chu rawn kalin tumpang lu chu upa ho chuan an chul hauh hauh hlawma. An awt viau a nih hmel, a aih sak tur thu a sawi chuan ka pa zawk chuan a lo hniala, amah ngeiin Saihlira chu aih sak a duh thu a sawi takah chuan lalpa pawh chuan hnial lovin a sial erawh a thawh ve ta tho a.

Chu erawh ka pa chuan a hnial ta biklo, mipui chu an tin ta riha, kan chhungkua ti ila ka chhungkaw thar te nen chiah chuan kan awm tawha. Tumpang lu aih an ti bawk nen an lalfapa pawh kha a rawn len theih hmel loh, mahse hetah tho a ni dawn tak e, in tuk lawlhin inchhung lam chu ka panzuia, chutia kan tunlai khawvela vang tawh em em tumpang sa ka ei mai tur chu ka chil te a put thei nia, ramsa hi kan ei ve ngai zen zen siloa.

Tunah chuan ka unaupa avang hian ka ei zel tawh dawn a nih hmel “Bawiha hei Zampuii hi engmah hrelo in khawdaiah sawn kan hmu a, a chhungte leh an khua pawh a hriat tawh loh avangin hetah a cheng ve rih dawna, i farnu ang maiin i en dawn a nia. I nu phurrit pawh a zang deuh tawh ang chu" ka pa chuan a rawn ti a, Saihlira erawh a la ngawi ngul thung, tumpang sa thenkhat chu ka nu chuan a chhuma. 

Ka lo pui ve vat bawk “Bawiha hei miin min hrilh ta fo maia, i thinram lutuk hi insum tum teh, pasaltha nunkawng zawh chho mek in ni a, chutih rualin mi nunkha leh mite hlauh lutuk nih hi a malsawm lo ve, Vanapa meuh pawhin zaidam a zir theih chuan nang ngei pawhin engah nge i theih loh ang ni. Kan lalpa pawhin a chhuang viau che a, chutih rualin i thinchhe lutuk hi an helh fo a nia, ka fapa i ni a ka mualphona thlentu i nih loh hram ka beisei" ti a a hrilh dap dap chuan pakhat chu a ngawi ngara.

Tunlai mipa ang chu nise an hnial leh zuah zuah tawh ang chu. Hmanlai mite erawhin nu leh pa, pi leh pu te thu an awihzia an sawi fo kha maw. Aia upa zahna an la pe na hle bawk, ngawi rengin ka nu nen chuan kan lo awma. Han koh mai ka la tim tlat nia, ka khawvelah khan nu leh pa ka nei tawh lova. Ka ute ho erawhin nupui pasal neiin min chhuahsan vek tawh thunga.

Heta nu leh pa ka nei leh mai chu a ruk tak chuan ka lawm “Zampui thing hi a zo a nih hi va pawm lawk ta che" ka nu in a rawn tihchuan tho vatin pawnah chuan ka chhuak zuia, tuala thing lo inkhawn dal lamah chuan kalin ka pawm nghal mawlh mawlha, inchhung lamah chuan lut zui thuaiin min lo en ngur tu chu ka melh pah zauh bawk.

Ka lai ziah chu ka duhlo takzet, a mitmeng fiah kak leh pa hrak chuan min ti danglam lo theilo. Hepa hi ka unaupa ang in ka en thei tak tak angem ka chianglo a ni, thingchu rap chungah chuan dah mawlh mawlhin ka thu zuia “Puan tah min zirtir ve la nu" ka tihchuan mak tih hmel tak chuan min ena “Bawihi ila thiam lo elo?" a tihchuan lai zet chuan ka nui ringawta, ni e ka thiam miau lo.

Hmanlaiah chuan an hmeichhia ten puantah vel an thiam vek tih ka hria “Ka la ti ngai miah lo a " ka tihchuan Saihlira chu a rawn khuh zauh va “Hmeichhia ve si i va nawi ve" rum zet chuan ka melha, min lo nuihsawng a nihchu. Chhut chawrh ka va chak tak “Engmah ka hre tawhlova, engtin nge ka thiam reng ang. Hmeichhia zawng zawngin an thiam bik lo, nang ni hunlai tih" ka thusawi chu ka tawp nghal chawta.

Ka va tawngsual teuh ve “Ka tih awmzia chu khawdangah pawh an awm ve tho ang" tiin ka riat zui niah niaha, ka nu zawk chuan min lo chhan vat “A la naua ka zirtir mai dawn a lawm, a har hleinem naktip lam atangin kan zir dawn a nia, hlo thlawh awl lai a ni bawka" a tihchuan ka phur ngei mai, tumpang lu awmna lam chu ka pana “A van lian em em, ka vawikhat hmuhna. U Sai, sa i kap thei viau a nimaw?" ka tihchuan min chhang lo in a hawi sawn hmuk ringawt.

A va han sual tak “I sual an tihchu a dik tak tak a nihkha" ka thusawi avang chuan a rawn ding chhuaka “Eng maw i sawi kha, nang fahrah mai mai khan khatiangin min be suh" a rawn tih hrawk chuan ka pa chuan a lo khap vat. Kei erawh insut hraihin pawnlam pan chuan ka tlanchhuaka, kalna tur ka hrelo nen ram lam pan chuan ka tlan ta tawpa.

Ka nu min auh zui lawm lawmna pawh chu ngaithla lo in ram lam pan chuan ka tlan zel ringawt, kawtchhuah ka thleng dawn tihah chuan hnunglam atang hian zo lutukin min rawn chawi lawpa, ka tlan lai a ni nen ka ke chu ka leng nghal vak vak mai. ”Min thlah rawh, tunge i nih?" tiin talchhuah ka tum ve reng chu a ning nge alam hawia min kawih her lawp chu a ruala.

Saihlira maw, a taksa lian zetah chuan ka bet taia, mittui tling piaua ka en chuan a rum nghata “Kalna tur i neihloh kha, mitan ennawm i siam mai mai let ang " a tihchuan ka tal leh vaka. In thenkhat atang chuan min lo thlir thap tih ka hmu thei ”A pawi ka tilo, in inah awm turin min duh loh kha. Min kal tir rawh, nang ang misual lutuk hian min khawih suh" tiin ka vin that thata.

“Ka tihpalh" a rawn tihchuan ka nui hak ringawt “Nilo i sawi dik a lawm, chhungte belhtur neilo, a nu leh pa tak ngial pawh hrelo a lawm ka nih, i sawi dik chiah awmna tur dang ka zawng mai ang, nilo ramhnuaiah pawh ka awm mai ang, min thlah la" kan in len hleih bawk si. Ka chhuak thei derlo, anilah chuan min thlah a tum hmel siloh “Khawngaihin min kaltir rawh" ka tihchuan aih tihchiahin min chhang a.

Khawchhung lamah chuan min pawm chung chuan min letpuia, mi chuan min lo en ha ha mai,  in kan thlen dawn chuan ka zah avangin Saihlira awmah chuan ka hmai ka phum daiha, thawk a la hawk ri chu ka hre reng. Lal tualah leh kan inbulah chuan har mei an lo nun vut vut tawha, tlai lamah ruai an theh dawn tih a hriat reng mai. Ka tlanchhuak kha ka lo hawi lo va, mi an lo awm nual tawh ani ngei ang min lo en thup mai.

Keilah Saihlira chuan min pawm reng bawk si “Bawihte i tha em? Kan Saimisuala chuan a rawn um pha che maw? A thusawi kha engah mah ngai hauh suh" tiin ka nu leh ka pa chuan min rawn hnaih thuaia, Saihlira chuan min dahthla ve mai bawk. ”Hetiang renga i awm a nihchuan ka fapa i ni hi ka theihnghilh ang, hmel chu a siam that theih loh nungchang erawh a siam that theih an tifo thin, i sakah ni ah lehnghal" lungawi lo zet chuan ka pa chuan a ti tawi hmaka. 

Inchhungah chuan min luhpui zui a, pawn kha chu mi an tam bawk em a ni. Saihlira erawh a ngawi run thung. Ka inthlahrung takzet, keimah avangin hauh a tawk si a